Den Haag dankt z’n gezicht aan het voorstellingsvermogen van architecten en opdrachtgevers van lang of niet al te lang geleden. Maar de stad had er evengoed heel anders uit kunnen zien. Zo werden er voor het Vredespaleis nog ruim 200 andere ideeën aangebracht of zijn bijzondere ontwerpen voor stadhuizen, woonwijken of stratenplannen gewoonweg nooit uitgevoerd.

Ontwerp Herman Rosse voor een nieuw schitterend Scheveningen

In 1945 werd ook Herman Rosse, de Haagse ontwerper van het interieur van het Vredespaleis, door de toenmalige VVV gevraagd een ontwerp te maken voor de kuststrook van Scheveningen. De badplaats was door de Tweede Wereldoorlog namelijk ernstig beschadigd geraakt en pal aan de fijne zandstranden stond nog altijd de Atlantische Muur – een restant van door de Duitsers gebouwde fortificatie waardoor Scheveningen vanaf zee niet toegankelijk was. Het nieuwe ontwerp moest ervoor zorgen dat de kust niet langer met de oorlog werd geassocieerd maar deze te veranderen in een vreedzame plek waar mensen weer samen van het leven konden genieten.

Niet alleen had Herman zelf de Nazibezetting doorgemaakt, ook zijn jarenlange ervaring met het maken van grootschalige, fantasierijke ontwerpen in Hollywood en voor het Vredespaleis droegen bij aan zijn grootse ideeën en dromen voor een hoopvolle toekomst, met een utopische, bijna science fiction-achtige kijk op Scheveningen.

Wat wilde Herman precies veranderen aan Scheveningen en hoe geslaagd waren zijn ontwerpen?

Futuristische Visie
Hoewel hij zelf was geboren in Den Haag, vertoonden Hermans leven en zijn ontwerpen diepe sporen van de Amerikaanse cultuur door de tijd die hij in de Verenigde Staten had doorgebracht. Voor het slaperige vakantieoord Scheveningen bedacht hij een 100 meter brede weg van Voorburg tot aan Scheveningen, langs Koekamp, het Malieveld en de Scheveningse Bosjes, waarmee er een heuse snelweg naar het strand zou komen. En al werden deze nog niet veel gebruikt in de jaren ’40, Herman nam in zijn plannen ondergrondse parkeerplaatsen op voor duizenden auto’s en tienduizenden fietsen! Hij was klaarblijkelijk een man die zijn tijd ver vooruit was en door de voertuigen ondergronds te stallen zou al dat blinkende blik het omliggende natuurschoon slechts minimaal verstoren.

Veel van Hermans ontwerpen laten een eenheid zien tussen het door mensen gemaakte en de natuur – een principe dat is terug te leiden tot de Engelse Arts & Crafts beweging waarin verleden en heden een verbintenis aangaan door het gebruik van traditionele technieken in combinatie met moderne, grafische lijnvoering en composities. Ook zijn ontwerpen voor hotels en evenementen-complexen kennen allemaal een zekere verbondenheid met de natuur. Zo ontwierp hij een fascinerend hotel dat volledig opgaat in het duinlandschap, bestemd voor de rijkere natuurliefhebber. De hotelkamers lijken net kleine villa’s waarvan het interieur verwijst naar het oude Scheveningen en de visserij – heel retro – en er was zelfs airconditioning aanwezig.

Het duinhotel is ingebouwd in het landschap

In de plannen voor de modernisering van Scheveningen waren ook ontwerpen opgenomen voor een amfitheater aan zee dat deels gevuld kon worden met water zodat het publiek naar duikshows kon kijken. Net als het Forest Theater – het bostheater waar Herman werkte in Carmel-at-the-sea in California – was ook dit amfitheater een met het omliggende landschap dat als het ware het decor vormde.

Zelfs de kustlijn kreeg een typisch Herman-jasje aangemeten. Door de oorlogsschade was de pier in ernstig vervallen staat geraakt en in plaats van een restauratie, stelde Herman voor de pier weg te halen omdat zulke pieren in zijn beleving ouderwets waren en hij Scheveningen juist iets verfrissends en vernieuwends wilde brengen.

In de plaats van de pier bedacht Herman iets fascinerends. Dobberend op zee moest als het aan Herman lag een drijvend paviljoen komen dat alleen te bereiken zou zijn via een onderwatertunnel. In dit paviljoen zouden danszalen en cafés komen en er konden shows met vuurwerk, licht en rook worden opgevoerd. Alweer een manier om natuur en cultuur met elkaar te verbinden; de innovatieve techniek die zijn dromen mogelijk moest maken was duidelijk geïnspireerd op Rosse’s recente werk voor de Wereldtentoonstelling in Brussel (1935) en in New York (1939).

Hoe was Herman van plan dit ongelofelijke plan te financieren?

Bekostigen van een droom
Na in de voorbijgegane jaren op tal van Wereldtentoonstellingen te hebben gewerkt, waarvan de laatste in 1939 in New York plaats had gevonden, realiseerde Herman zich dat het organiseren van een Wereldtentoonstelling in Scheveningen de oplossing was. Het zou veel inkomsten genereren en nadat de tentoonstelling afgelopen was, konden veel van de speciaal hiervoor gebouwde paviljoens gewoon blijven staan.

Helaas werden Herman’s futuristische ontwerpen niet goedgekeurd. Ze waren veel te ambitieus en duur voor een land dat nog maar net bevrijd was van de nazibezetting. Nederland had nog maar kort daarvoor een hongerwinter achter de rug en de Nederlandse regering moest investeren in infrastructuur en vele andere zaken waaraan onder de bevolking een tekort was.

Ondanks het feit dat de plannen niet uitgevoerd zouden gaan worden, werden ze wel tentoongesteld in Panorama Mesdag. Misschien hebben ze op die manier toch via een omweg invloed gehad op de ontwikkeling van Den Haag en Scheveningen: Rosse beoogde de kust toegankelijker te maken voor gewone mensen -daar waar het Kurhaus en het gebied daaromheen enkel en alleen voor de aristocratie toegankelijk was- is de kust nu voor iedereen, en niet alleen voor een enkeling. En het vuurwerk dat afgeschoten zou moeten worden vanaf een drijvend paviljoen? Het paviljoen is er nooit gekomen, maar jaarlijks wordt er in augustus vuurwerk afgeschoten vanaf een platform in zee.

Al zijn er ondertussen 74 jaar verstreken sinds Rosse zijn plannen maakte voor de toekomst van Scheveningen, een aantal van zijn plannen zijn nog altijd bijzonder intrigerend en hebben hun kracht weten te behouden. Mocht er een ondernemer zijn die dat duinhotel alsnog wil gaan bouwen, dan kan hij zeker rekenen op veel animo.

De spectaculaire nachtelijke lichtshow van het drijvende paviljoen gezien vanaf het strand.

Veel dank aan Lex van Tilborg van het Haags Historisch Museum voor zijn bijdrage aan deze blog.
Nieuwsgierig naar Herman Rosse? Lees in het rijk geïllustreerde magazine ‘Herman Rosse’ alles over zijn decoraties in het Vredespaleis en de achterliggende betekenissen.